Buizerd januari/februari/maart 2020 (Wil de Veer)
De buizerd (Buteo Buteo ).
Deze keer besteden we aandacht aan de buizerd. De betekenis van de wetenschappelijke naam is onbekend. Men kent alleen de Latijnse vogelnaam Buteo, soort van valk (J. Vercoullie, 1925).
Het is een roofvogel die behoort tot de familie van de van de havikachtigen (Accipitridae). Nederlandse volksnamen van de buizerd zijn o.a. klamper, duivenklamper en paalzitter.
De buizerd is momenteel de talrijkste roofvogel in ons land. Op warme dagen is de buizerd vaak hoog in de lucht te zien, waar de vogel in cirkels op de opstijgende warme lucht zweeft, in een zogenaamde thermiekbel.
Buizerds worden vaak gezien in de buurt van autowegen waar de vogels speuren naar dieren die het slachtoffer zijn geworden van het verkeer. Wat voedsel betreft is de buizerd een echte opportunist. Hij eet wat voorhanden is. Jaagt vooral vanaf zitplaats laag boven de grond.
Het voedsel bestaat voornamelijk uit kleine zoogdieren en amfibieën zoals mollen, veldmuizen, rosse woelmuizen, kikkers, jonge konijnen en andere kleine dieren zoals kevers en regenwormen. Jonge onervaren vogels worden via een achtervolgings-vlucht bemachtigd. De soort is vooral in de winter voornamelijk aaseter. Als er zich veel muizen, kikkers en regenwormen in een weiland bevinden, zie je de buizerd al lopend en springend proberen deze te pakken te krijgen.
Jaarlijks wordt er in de media wel melding gemaakt van buizerds die mensen aanvallen. Vaak betreft dit joggers of fietsers die in de buurt van het nest (horst) zijn. Echt algemeen is dit echter niet.
Accipitridae: Wouwen, gieren van de Oude Wereld, kiekendieven, buizerds, arenden, sperwers, haviken en verwanten. Dag actieve roofvogels, met gehaakte snavel, vlezige washuid en krachtige poten en klauwen. Afmetingen variabel, van mus-formaat tot grootste vliegende vogels. Vrijwel volledig carnivoor. (Michael Walters, Vogels van de wereld).
Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen zijn buizerds beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van deze soort is in Nederland geregeld in de Wet natuurbescherming (ingaande 1 januari 2017). Deze nieuwe wet vervangt drie wetten: de Natuurbeschermingswet 1998, de Boswet en de Flora- en faunawet. Met één wet en minder regels wordt het makkelijker om de wet toe te passen.
Herkenning
De buizerd is ongeveer 46 tot 58 cm groot met een spanlengte van 115-138 cm bij een gemiddeld gewicht van 790 gram (man) en 900 gram (vrouw). Buizerds zijn qua kleur en tekening erg gevarieerd, van donkerbruin tot bijna wit en heeft een brede, niet ver uitstekende kop, de snavel is zwart met een gele waslaag over de snavelbasis. Heeft brede vleugels en een vrij korte, afgeronde staart met smalle banden. In de vlucht laat de buizerd regelmatig een luide klagende miauwende roep horen (dat overigens heel goed geïmiteerd wordt door de gaai).
In de lucht cirkelend kun je een buizerd herkennen aan zijn grote, ronde v-vormige vleugels en een korte breed gespreide staart. Door de typische langzame vlucht is deze soort makkelijk te herkennen; enkele vleugelslagen, kort zweven en dan weer een paar vleugelslagen. Vaak ziet men de buizerd achterna gezeten en weggejaagd worden door een groep luid krijsende kraaien, die de buizerd zien als een voedsel concurrent.
Licht gekleurde buizerds worden vaak (onterecht)aangezien voor de veel zeldzamere ruigpootbuizerd. Laatstgenoemde is onder andere te herkennen aan de gevederde poten.
Beide soorten bidden maar de buizerd minder vaak dan ruigpootbuizerd.
De buizerd kan, vooral in de lucht, verward worden met de wespendief.
Voorkomen
Aantal broedparen in Nederland: 10.000-17.000 (2013-2015). In de winterperiode kan dit oplopen tot 30.000-50.000 (Sovon Vogelatlas van Nederland). In de vorige atlas (1998-2000) bedroeg het aantal buizerds 8000-10.000.
De landelijke aantallen waren eind jaren 60 begin jaren 70 van de vorige eeuw met slechts enkele honderden paren op een dieptepunt. Dit was het gevolg van onbedoelde vergiftiging met in de landbouw gebruikte pesticiden vooral in de jaren vijftig en zestig. Na het verbod op deze middelen herstelde de stand en kon uitgroeien tot vrij grote aantallen, zelfs meer dan dat er in het verleden werden waargenomen. Het ouder wordende Nederlandse bos biedt vandaag de dag plaats aan meer buizerds dan in het verleden. Predatie van vooral jonge buizerds wordt voornamelijk veroorzaakt door havik en boommarter.
Hoewel er nog steeds sprake is van vervolging (afschot en vergiftiging), lijkt dit toch minder voor te komen dan vroeger en dit resulteert dan ook weer in meer vogels.
Broeden en nestelen
De buizerd is een standvogel. Oorspronkelijk was de soort gebonden aan grote bossen op de zandgronden, tegenwoordig broedt de buizerd door het hele land ook in kleine bosjes en soms zelfs in solitaire bomen in open land. In voedselarme jaren slaat een groot aantal buizerds het broedseizoen over.
Buizerds worden doorgaans geslachtsrijp op een leeftijd van twee of drie jaar en kunnen een leeftijd bereiken van 25-30 jaar. Vanwege trouw aan het territorium blijven de partners vaak hun leven lang bij elkaar. Met het begin van de voortplantingsperiode (februari/maart) vertonen de broedvogels territoriaal gedrag. Vaak cirkelend en luid roepend boven het broedgebied. Langs vliegende soortgenoten worden direct weggejaagd. Het nest wordt vaak in een vork onder de boomkruin gebouwd op een hoogte tussen negen en achttien meter. Meestal beschikt een paar uit meerdere nesten. In het voorjaar wordt het nest dat uitgekozen is bekleed met verse twijgen, vaak lariks en dennen. Het nest is een omvangrijk bouwsel van stokken en takken bekleedt met een variatie aan groen materiaal en bladeren.
Broedt van eind maart tot begin april en heeft meestal één legsel. Het legsel bestaat uit 3-4 soms 1-6 eieren. Eieren worden met tussenpozen van 2-3 dagen gelegd. Beide geslachten broeden maar de meeste tijd broedt het vrouwtje.
Broedduur 33-42 dagen, afhankelijk van de grootte van het legsel. De jongen zitten 40-49 dagen in het nest. Voordat de jongen uitvliegen bewegen zicht rond het nest op de takken in de bomen. De jongen worden dan takkelingen genoemd.
Foto 5
Buiten broedtijd
De Nederlandse broedvogels blijven grotendeels in en rond het broedgebied rondhangen. In de winterperiode kan het aantal buizerds wel verdrievoudigen.
Opmerking
Uit eigen waarneming heb ik diverse keren kunnen constateren vanuit mijn diverse foto- en observatie hutten/tentjes dat een havik, zowel juvenielen als volwassen exemplaren, met geweld vanaf een prooi werd gejaagd. Wat daarbij opviel was dat de buizerd met aanvallen wachtte tot de havik de prooi voor een deel had geplukt en open had gemaakt.
Als lid van de VWG weten mensen ons soms te vinden als er een urgent geval is met een gewonde vogel. Hier is zo’n voorbeeld van een gewonde buizerd die in het prikkeldraad vastzat. We hebben het prikkeldraad kapot moeten knippen omdat we de vogel niet loskregen. De vogel is door de dierenambulance opgehaald. De buizerd is direct naar een dierenarts gebracht om het prikkeldraad te laten verwijderen en daarna is de vogel naar het Vogelrevalidatiecentrum Zundert gebracht. Na enige maanden was de vogel geheel hersteld en losgelaten in de omgeving waar wij hem uit het prikkeldraad hadden bevrijd.
